سون هدین(Sven Hedin) 

ابعاد و پیچیدگی شخصیت سون هدینکاشف پرآوازه سوئدی، همطرازدامنه کشفیات اوست. کتابهای متعدد و پر شمار وی بارهای و بارها به زبانهای مختلفمنتشر شده است.

سون هدین در سال 1865 در استکهلم و در میان خانواده ایگرم و صمیمی متولد شد. خانواده وی میهن پرست و وفادار به خاندان سلطنتی سوئد بود. هدین از کودکی به جغرافیا علاقمند بود و کشفیات کاشفین و ماجراجویان اواخر قرن 19را در شناسایی نواحی صحرایی، دریاهای یخ زده، فتح کوهها و کشف مسیر رودها و نفوذ بهاعماق جنگلها، بدقت دنبال می کرد، و ناظر تکمیل حوزه های شناخت بشر از این سیاره ،در نقشه ها و کتابهای جغرافیایی بود.

او شاهد بود که کاشفین، همچونقهرمانان ملی به وطن باز می گردند. چراکه آنها با گشایش راههایی به سرزمینها جدید وناشناخته، و معرفی آداب و رسوم ملل دوردست، امکان بهره بردای از منابع سرزمینهایدور را برای ملتهای خود به ارمغان می بردند. در آن زمان اغلب گروهای اکتشافی سوئدیمتوجه قطب شمال بودند.

هنگامی که 15 ساله بود به همراه خانواده و دیگرهموطنانش، بازگشت موفقیت آمیز نوردنسکی را به مناسبت عبور از سرزمینهای شمالی، جشنگرفته بودند، در آن هنگام تصمیم به کشف دنیا های ناشناخته گرفت و در این راه مطالعهجغرافیا و زندگینامه و خاطرات کاشفین را آغاز نمود. او در این راه هنر ترسیم نقشههای جغرافیایی و طراحی را در نوجوانی آموخت. وی بعدها گفت "کسی که در کودکی بداندکه در میانسالی چه می خواهد همچون من انسان خوشبختی است."

هدین بیش از 20سال از عمر خویش را در صحراهای آسیا گذرانید، و طی این سالها، دور افتاده ترین نقاطصحراها و دشتهای آسیا را در نوردید و حاصل جستجوهای جسورانه خویش را در 65 جلد کتابو صدها گزارش علمی در شاخه های جغرافی، تاریخ و باستانشناسی به اطلاع جهانیانرسانید. همچنین اسناد سیاسی و اطلاعات استراتژیکی ذیقیمتی برای دولت متبوعش بهارمغان برد.

بخشی از مخارج سفرها و اردوکشی های طولانی و پر هزینه وی توسطخاندان سلطنتی سوئد تامین شد، و بخش دیگر را حق امتیاز چاپ کتابهایش و همچنینپاداشی که بابت شرکت در سمینار ها و جلسات آموزشی، که در کشورهای مختلف برای معرفیکشفیاتش برگزار شد، تشکیل می داد.

او همواره از همکاری و پشتیبانی اعضایخانواده خود بهره برد، بطوری که هرگز بدون کمک آنها نمی توانست مبادرت به انتشارانبوه کتاب و مقالات علمی بپردازد. سون هدین آزاد زیست، وی با وجود تحصیلات واطلاعات وسیع در زمینه جغرافیا و شرق شناسی هرگز سمت و مسئولیت اداری یا دانشگاهیبر عهده نگرفت و بطور مستقل دامنه اکتشافات خود را گسترش داد. یافته ها و کشفیات اوکم نظیر و ستودنی است. حمایت وی از آلمان نازی در طول جنگ جهانی دوم به شهرتش لطمهزد. وی همواره مورد ستایش فرماندهان آلمانی بود و آنها از نتایج اکتشافات وی درمشرق زمین، جهت شناسایی سرزمینهای دوردست آسیایی بهره مند می گردیدند.

 سفرهای سون هدین

اولین سفر 1893 – 1897

سومین سفر هدین به آسیا اولین سفر بزرگ وی محسوبمی شود. در سال 1893 از روسیه به قصد شناخت نواحی شمالی تبت و هیمالیا راهی مشرقزمین شد. به منظور شناسایی آسیای مرکزی، فلات پامیر و قرقیزستان کنونی را پشت سرگذاشت. وی نواحی شمالی تبت را در نوردید و به عنوان نخستین کاشف غربی سعی بر صعودبه قله 7500 متری مشتاق آتا (Mustagh Ata) نمود که بدلیل عدم وجود امکانات کافیموفق نشد.

در ادامه سفر به سمت شرق وارد صحرای تاکلاماکان شد و از اینصحرای مخوف عبور کرده و به رود ختن رسید. در این سفر سخت فقط دو نفر همراه داشت. درنواحی شمالی تاکلاماکان اقدام به نقشه برداری از Lop Nor ، یا دریاچه سرگردان،نمود. وی دریافت که این دریاچه با طغیان و فروکش رودهایی که به آن می ریزند، جابجامی شود. وی در سال 1897 پس از عزیمت به پکن، ماحصل کشفیات خود را در قلب صحراهایچین به اطلاع منابع باستانشناسی آن کشور رسانید. سپس اقدام به تالیف دو کتابپیرامون سفر خود نمود

سفر دوم 1889- 1902

در سال 1889 به منظور تکمیل کشفیات خود بار دیگر به Lop Nor در چین عزیمت کرد. در سال 1900موفق به کشف شهر باستانی لولان شد. بدین ترتیب پرده از اسرار بسیاری در باره راهابریشم برداشته شد. وی در این سفر موفق به دستیابی به لهاسا نشد و با نقشه برداریاز فلات پامیر سفر خود را به پایان برد. در سال 1902 به سوئد بازگشت و کتابها ومقالاتی بی نظیری از کشفیات خود منتشر کرد.

سفر سوم 1905 – 1908

هدین سفرسوم خود را در سال 1905 به منظور شناسایی صحراهای ناشناخته ایران و تبت از تهران بهسمت هندوستان آغاز کرد. وی که مجذوب طبیعت صحراها شده بود، این سفر را تماما بهمنظور زمین شناسی و توپولوژی نواحی صحرایی ایران و تبت آغاز نمود و یافته های او دراین سفر عاری از اطلاعات باستانشناسی است.

ویدر ایران اقدام به نقشه برداری از دشت کویر، دریاچه های نمک، کویر لوت و صحراهایشرق ایران نموده و سپس وارد هندوستان و تبت شده و اقدام به نقشه برداری از فلات تبتنموده و همچنین رشته کوههای ترانس هیمالیا (Transhimalaya) رابرای اولین بارشناسایی و نقشه برداری نمود. وی در سال 1908 سفر خود را به پایان برد و ماحصل اینسفر را در سه جلد سفرنامه و 9 جلد کتاب علمی به ثبت رسانید.

سفرچهارم 1927 – 1935

هدین در سفر چهارم خود به آسیا درسالهای 1927 تا 1935 مغولستان، شمال تبت و دیگر نواحی را درنوردید، وی در این سفرتعدادی از دانشمندان و دانشجویان را از کشورهای چین، سوئد و آلمان با خود همراهکرد. وی در این سفر هشت سال متمادی در نواحی بکر شمال غربی چین و مغولستان بسر بردو انبوه اطلاعات گردآوری شده را در قالب کتابها و مقالات بسیار منتشر نمود.

یک جلد از سفرنامه های وی که به سفر از صحراهای ایران اختصاص دارد بهفارسی نیز ترجمه و با نام "کویرهای ایران" منتشر شده است. این کتاب با ترجمه روان وتصاویر و نقاشی های متعدد که بدست هنرمند هدین ترسیم شده است، پس از 100 سال همچنانبهترین مرجع برای شناخت نواحی کویری ایران است. سون هدین در سال 1952 در استکهلم درگذشت.

دکتر آلفونس گابریل 

دکتر آلفونس گابریلدر سال 1892 در اتریش بدنیاآمد .آلفونس یک پزشک جغرافیدان و جهانگرد بود که سفرهایمتعددی به کویرهای ایران در سالهای 1927-8،1933 و 1937 انجام داد.

حاصل این سفرها پنج کتاباست که معروفترین آنها "عبور از صحاری ایران" , "مارکوپولو در ایران " است که توسط دکتر پرویزرجبی به فارسی ترجمه شده است.

دکتر آلفونس گابریل کویرهای ایران را اینگونهتشریح می کند:

کویر کسی را که یکبار گرفتار افسونش شود دیگر هرگز رها نخواهدکرد.در عکس دکتر آلفونس گابریل به همراه همسرشاگنس کومر در روستای عروسان قابل رویت است . به تازگی مجموعه ای تلویزیونی مستندیتوسط دو کشور ایران و اتریش در جهت زنده نگاه داشتن نام الفونس گابریل تهیه شده است .

دکتر آلفونس گابریل در سال 1937 در اتریشدیده از جهان فربست

ا,لین بار که به ایراج سفر کردم در ذهنم تصویری از از روستای با  اقلیم آّ ب و هوای و ویزه گی های روستاهای  که پیشتر در کویر دیده بودم داشتم . ولی در فاصله چند کیلومتری ایراج که رسیدم با دیدن دور نمای از این روستای زیبا  حس و حالی عجیب در وجودم افتاد....
. خیره شده بودم و لحظه به لحظه نزدیکتر می شدم . از پنجره اتومبیل نگاهم به ایراج این روستای زیبا دوخته شده بودعجیب بود در میان کویر این همه سر سبزی! روستای  سر سبز بر سینه کوهی در مرکز کویر ایران این  جا پر از انرزی وطراوت است.هنوز نرسیده بودم ولی تمامی محیط را احساس می کردم.به دلیل اینکه برای اولین بار بود به ایراج می رفتم  اشتباها از جاده قدیمی  و خاکی ایراج  که پر از دست اندازهای کوچک بزرگ بود وارد روستا شدیم.این جاده به قسمتهای بالای ایراج منتهی میشد ماشین را در سر بالای کوچه باغی پارک کردیم وبا هیجانی وصف ناپذیر پا به کوچه باغهای ایراج گذاشتیم کوچه ها وخانه های که مشخص بود قدمتی دیرینه دارد. همه جا زیبا بود سبز . پاکیزه .وپر از چیزهای که در شهر ها دیگرخبری از آنها نیست صدای دلنشین آب . نوای دل انگیز بلبلان. عطر شکوفه های بهاری .درختان شاداب . آرامش در اینجا به وسعت آسمان است وخانه های پر از نور ایمان در کوچه ها وباغهایش گشتم ولحظه به لحظه احساس آرامش بیشتری به من دست داد. نغمه های دلنشین طبیعت بر پهنه ایراج طنین انداز است در اینجا آرامش به روح انسان هدیه میشود که شاید کمتر جای همانندش باشد. انتظار خشکی وبی آبی در کویر ودیدن جزیره ای سبز  بر سینه سوزان کویر زیبایهای این روستا را دو چندان می کند اما دریغ که در کوچه های ایراج هیاهوی چندانی از کودکان بازی گوش و پر نشاط باقی نمانده در این دیار کهن بیشتر نجوای سالخوردگان به گوش میرسد تا غوغای کودکان.در اینجا هنوز چرخ زند گی به دست پیر زنان و پیر مردان ایراجی هر چند به کندی ولی هنوز می چرخد.در ایراج اگر هنوز بوی نان تازه در کوچه ها به مشام میرسد واگردرخت میوه ای به بار می نشیند به برکت همین سالخورده گان با غیرت است.به هر رو هر چه گفتم کم بود اما بازهم  باید گفت  آسمانش پاک و هوایش لطیف. شبهایش پر ستاره ورویایست..
با آرزوی زندگی  پر برکت و سلامتی برای مردم این دیار کهن